خدا زيباترين و شيرين ترين حرف هايى كه يك عاشق مى تواند به معشوق بگويد، يكجا جمع كرده و نام آن را "نماز" گذاشته و از بندگانش خواسته تا نماز بخوانند. نماز، لذّت بخش ترين كارى است كه يك بنده مى تواند در برابر خداى خود انجام دهد.
وقتى صداى اذان طنين انداز مى شود، قلب مؤمن به تپش مى افتد. او مى داند بر سر سفره مهربانى خدايش مهمان مى شود. او در نماز به معراج مى رود و هرگز از نماز سير نمى شود.
كاش من هم مى توانستم مانند آنان نماز بخوانم! من كه آن حضور قلبى آنان را ندارم، پس چه كنم؟
بايد قبل از آن كه وقت اذان شود، وضو بگيرم و بر سر سجاده بنشينم و منتظر اذان باشم، با اين كار فرصتى پيدا مى كنم تا دل من از هياهوى دنيا جدا شود، بايد فكر كنم اين آخرين نمازى است كه مى خوانم، كسى كه نماز مى خواند زائر خداست، خدا به او اجازه داده است تا با او به راز و نياز بپردازد. اگر من اين گونه رفتار كنم، توجّه من در نماز بيشتر خواهد شد و كم كم به نماز بندگان خوب خدا نزديك خواهم شد.
هيچ چيز همانند نماز شب نمى تواند انسان را از بهره هاى معنوى سيراب سازد، شب خلوتگاه اهل راز است. سياهى شب، تمام ديدنى هاى دنيا را از انسان مى پوشاند و آرامش آن، ذهن را از مشغوليّت ها پاك مى كند. سكوت و خلوت شب، دل را براى ارتباط با خدا آماده مى كند و اين رازى است كه در خلوت شبانه نهفته است.

* * *

بيشتر مردم گرفتار زياده طلبى هستند، آنان دنياى بيشتر را مى خواهند; امّا مؤمن واقعى شب ها دست به دعا برمى دارد و دعا مى كند كه خدا محبّت خودش را در دل او افزون كند.
او هم شيفتگى دارد و زياده طلب است، امّا او شيفته ذكر خداست. همّت او رسيدن به مقام محبّت به خداست. مردم، دنياى بيشتر را مى خواهند و او محبّت بيشتر خدا را و براستى تفاوت راه از كجاست تا به كجا!
عدّه اى نمازشب مى خوانند، امّا نماز آنان رنگ خواهش هاى آنان را دارد، آنان اين عبادت ها را انجام مى دهند تا به مقام هاى معنوى و كشف و كرامت برسند، اخلاص در كارهاى شان نيست. كسى كه به طمع كرامات و رسيدن به مقام هاى معنوى، نماز مى خواند، درواقع به دنبال رضايت خودش است، او دارد به خودش خدمت مى كند نه به خدا. نماز شبى كه براى رسيدن به خود باشد، حاصلى جز غرور و تكبّر نخواهد داشت.
نفس انسان بسيار عجيب است و خواسته ها و هوس هاى او عجيب تر. هر روز خواسته هاى خودش را به صورتى آشكار مى كند، گاه خودبينى در لباس عبادت، ظاهر مى شود، اين خطر بزرگى است، انسان با نماز بايد به خدا نزديك شود، امّا عدّه اى با نماز به خودشان نزديك مى شوند، اين همان شرك پنهان است، آنان در خودشان سلوك كرده و به خودشان رسيده اند; امّا به خدا نرسيده اند; چنين افرادى در خطر بزرگى هستند و اگر به مقاماتى نرسند از عبادت دلزده مى شوند.
شرط رسيدن به رضايت خدا اين است كه انسان از خودش گذشته باشد و خودش را نبيند و از هوس هاى نفس آزاد شده باشد. براستى چه ظلمى بالاتر از اينكه انسان به اسم خدا و به اسم معنويّت، به دنبال خودش باشد.
خوشا به حال كسانى كه از هرچه رنگ خودبينى و خودپرستى است، آزاد شده اند، عبادت و نمازشان عاشقانه است، به دنبال چيزى غير از رضايت خدا نيستند. آنان چيزى غير از رضايت خدا را نمى خواهند، آنان به "كمال انقطاع" رسيده اند و از يار جز خودش را نمى خواهند.

* * *

ــ از اينجا تا بهشت چقدر راه است؟
ــ يك قدم.
ــ براى رسيدن به معنويّت و كمال و سعادت، چقدر راه است؟
ــ يك قدم.
ــ مؤمنان واقعى كه به اوج معرفت رسيدند، چقدر راه رفتند؟
ــ يك قدم.
ــ اين يك قدم چيست كه همه چيز در آن است؟
ــ قدم اوّل را بايد روى هواى نفس گذاشت، قدم بعد در بهشت است. همه چيز در اين قدم است، قدم روى هر چيز كه نفس آن را مى پسندد، هر چيز كه مانع رسيدن به خداست، يك قدم روى بخل، يك قدم روى كينه، يك قدم روى حسادت، يك قدم روى هوس هاى دل، يك قدم روى خواهش هاى شيطانى.
كسانى كه به اوج معرفت رسيدند با همين قدم شروع كردند، قدم روى خود و خواسته هاى نفس نهادند و به سعادت رسيدند; خدا وقتى ديد آنان از خودشان گذشتند دست آنان را گرفت و آنان را سر سفره لطف خود مهمان كرد، آن وقت بود كه آنان دنيا را به خوبى شناختند و ديگر به اين سراب دل نبستند، خدا چشم دل آنان را بينا كرد و آنان ديگر به دنيا دل نبستند و محبّت دنيا از دل شان خارج شد، هركس كه با اين افراد نشست و برخاست كند، خدا در نظر او بزرگ مى شود و دنيا و هرچه دنيايى است در نظرش كوچك.