از راه دورى آمده اى تا پيامبر را ببينى، تشنه و خسته هستى. ديگر راهى تا مدينه نمانده، آن نخل ها را مى بينى، آنجا مدينه است.
وارد شهر مى شوى. يكى مى فهمد كه مهمان هستى. ظرف آب و مقدارى خرما به تو مى دهد. با خوردن خرماى تازه جان تازه مى گيرى. اكنون مى خواهى به ديدار پيامبر بروى.
خوب است آبى هم به صورت بزنى، اين طورى خيلى بهتر است. سؤال مى كنى: پيامبر كجاست؟ مى گويند كه بايد به مسجد بروى، پيامبر آنجاست.
به سوى مسجد حركت مى كنى، وارد مسجد مى شوى. انتظار دارى كه پيامبر مانند كسانى كه رئيس مى شوند جايگاه خاصى داشته باشد و لباس مخصوص پوشيده باشد.
تمام مسجد را نگاه مى كنى. جايگاهى مخصوص نمى بينى. خدايا! پس پيامبر تو كجاست؟
در گوشه اى از مسجد عدّه اى از مسلمانان نشسته اند، به طرف آنها مى روى، شايد گمشده تو آنجا باشد.
سلام مى كنى، آنها جواب سلام تو را مى دهند. كنار آنها مى نشينى. اينجا همه چيز ساده است. فرش مسجد، حصيرى است كه از برگ درخت خرما بافته شده است.
به چهره همه نگاه مى كنى، نمى توانى تشخيص بدهى پيامبر كدام است. همه به صورت دايره نشسته اند. مجلس آنها بالا و پايين ندارد.
از روى لباس هم نمى توانى تشخيص بدهى زيرا همه، لباس هايى ساده به تن دارند.[52]
سرانجام سؤال مى كنى: كدام يك از شما پيامبر هستيد؟
همه نگاه ها به سوى تو مى آيند. آنها فهميده اند كه تو تا به حال پيامبر را نديده اى. چشم ها به سوى يك نفر مى رود. آقايى را مى بينى كه مثل بقيّه بر روى زمين نشسته است. اكنون مى توانى پيامبر را ببينى.
باور نمى كنى پيامبر اين قدر خودمانى باشد. سخنان او را مى شنوى و بهره مى برى.
ساعتى مى گذرد، پيامبر مى خواهد به خانه برود، تو را به خانه خود دعوت مى كند، خوشحال مى شوى. همراه پيامبر مى روى، مى خواهى خانه آن حضرت را هم ببينى.
وارد خانه مى شوى. خانه اى را در كمال سادگى مى بينى. باورت نمى شود. مات و مبهوتِ زندگى پيامبر شده اى. اين خانه فرش ندارد، فقط يك زيرانداز كوچك هست كه به اندازه نشستن يك نفر است!
پيامبر اين زيرانداز را براى تو مى اندازد و از تو مى خواهد روى آن بنشينى.
اوّل نمى خواهى قبول كنى; امّا چاره اى ندارى. روى زيرانداز مى نشينى، پيامبر هم روبروى تو روى زمين مى نشيند. به فكر فرو مى روى، اين پيامبر چقدر تواضع مى كند.[53]
قرآن به پيامبر دستور مى دهد:
(وَ اخْفِضْ جَنَاحَكَ لِلْمُؤْمِنِينَ ).
در مقابل مؤمنان مهربان باش و تواضع كن.[54]
تدبّرى در آيه :
مفهوم "فروتنى" در قرآن با دو واژه بيان شده است: "خضوع" و "خَفْض". و ميان اين دو واژه تفاوت دقيقى وجود دارد:
آيا به ياد دارى وقتى به مدرسه مى رفتى معلّم كه سر كلاس مى آمد مبصر كلاس مى گفت: "بر پا!". همه بچه ها از جاى خود بلند مى شدند.
در زبان عربى وقتى شاگردى در مقابل استاد خود فروتنى كند "خضوع" مى گويند.
من استادى داشتم كه در مقابل شاگردان خود تواضع مى كرد و جلو پاى آنها مى ايستاد. او اين گونه شاگردان خود را به تحصيل علم تشويق مى كرد.
در زبان عربى، وقتى استادى در مقابل شاگرد تواضع مى كند از واژه "خفض" استفاده مى كنند.
فكر مى كنم معناى اين دو واژه روشن شد، وقتى كوچكتر در مقابل بزرگتر فروتنى مى كند و احترام مى گيرد "خضوع" مى گويند; امّا وقتى بزرگتر در مقابل كوچكتر فروتنى مى كند "خفض" مى گويند.
اكنون دقّت كن كه خدا در اين آيه از پيامبر مى خواهد تا در مقابل مؤمنان "خفض" داشته باشد. درست است مقام پيامبر از همه بالاتر است امّا او بايد فروتنى كند.
نكته ديگر اين كه در واژه "خفض"، مهربانى و عطوفت هم مورد توجّه قرار مى گيرد. يعنى هر فروتنى را نمى توانى "خفض" بدانى، تنها فروتنى كه با مهربانى و عشق همراه باشد "خفض" است.
قرآن مى خواهد به همه كسانى كه مى خواهند ديگران را تربيت كنند ياد بدهد كه بايد هم فروتن باشند و هم مهربان.[55]
اگر مى خواهى فرزندت را خوب تربيت كنى بايد در مقابل او فروتنى كنى. نگو كه من پدر هستم و بزرگتر از او. اگر بخواهى از روى غرور با فرزند خود سخن بگويى او حرف تو را قبول نخواهد كرد. اگر معلّم هستى بايد از قرآن ياد بگيرى، فروتن باشى و مهربان.
نمى شود كه من خودم را بگيرم و بخواهم آقايى و بزرگى خودم را به جوانِ امروز ثابت كنم و توقّع داشته باشم او به دين خدا جذب شود.[56]