وَقَالَ رَبُّكُمُ ادْعُونِي أَسْتَجِبْ لَكُمْ إِنَّ الَّذِينَ يَسْتَكْبِرُونَ عَنْ عِبَادَتِي سَيَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ دَاخِرِينَ (60 ) اللَّهُ الَّذِي جَعَلَ لَكُمُ اللَّيْلَ لِتَسْكُنُوا فِيهِ وَالنَّهَارَ مُبْصِرًا إِنَّ اللَّهَ لَذُو فَضْل عَلَى النَّاسِ وَلَكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لَا يَشْكُرُونَ (61 ) ذَلِكُمُ اللَّهُ رَبُّكُمْ خَالِقُ كُلِّ شَيْء لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ فَأَنَّى تُؤْفَكُونَ (62 ) كَذَلِكَ يُؤْفَكُ الَّذِينَ كَانُوا بِآَيَاتِ اللَّهِ يَجْحَدُونَ (63 )
از انسان ها مى خواهى كه تو را بخوانند تا دعاى آنان را مستجاب كنى و حاجت آنان را بدهى، به راستى كسانى كه تكبّر بورزند و از عبادت تو سرپيچى كنند، با ذلّت و خوارى وارد جهنّم مى شوند.
تو شب را مايه آرامش بندگان قرار دادى و روز را براى كار و تلاش، روشن ساختى، پيدايش شب و روز كه از گردش زمين به دور خود پديدار مى شود، اين نشانه روشنى از قدرت توست. تو به بندگانت نعمت هاى فراوان دادى و رحمت خود را بر آنان نازل كردى، امّا بيشتر آنان شكر تو را به جا نمى آورند.
تو آن خدايى هستى كه جهان را آفريدى، خدايى جز تو نيست، پس چرا انسان ها از پرستش تو روى برمى تابند و خدايان دروغين را مى پرستند؟
در هر زمانى گروهى از انسان ها حقّ را شناختند و از آن روى گردان شدند، تو راه حقّ و باطل را براى آنان آشكار كردى و به آنان اختيار دادى تا راه خود را انتخاب كنند، تو هيچ كس را به ايمان آوردن مجبور نمى كنى، در طول تاريخ عدّه اى كه كافر شدند، حقّ را شناخته بودند و آن را انكار كردند.

* * *

جمله اول از آيه 60 را يك بار ديگر مى خوانم، تو به انسان ها چنين مى گويى: "مرا بخوانيد تا دعاى شما را مستجاب كنم".
تو از من مى خواهى تا به درگاه تو دعا كنم و حاجتم را از تو بخواهم، تو وعده مى دهى كه حاجتم را برآورده كنى و مرا به آرزويم برسانى.
اين وعده توست، امّا گاهى تو را مى خوانم و تو حاجت مرا نمى دهى؟ چه رازى در اينجاست. من بايد تحقيق و بررسى كنم...

* * *

هشام يكى از ياران امام صادق(عليه السلام) بود، يك روز به ديدار امام صادق(عليه السلام) رفت تا درباره اين آيه سؤال كند.
او به آن حضرت چنين گفت:
ــ آقاى من ! خدا در آيه 60 سوره غافر مى گويد: "مرا بخوانيد تا شما را اجابت كنم".
ــ اين سخن حقّ است.
ــ پس چرا وقتى مؤمنى دعا مى كند، خدا گاهى دعاى او را مستجاب مى كند و گاهى هم دعاى او را مستجاب نمى كند؟
ــ اى هشام ! اگر بنده مؤمنى، خدا را با نيّت درست و قلب بااخلاص بخواند و به عهد خدا وفا كند، خدا حتماً دعاى او را مستجاب مى كند.
ــ عهد خدا چيست؟
ــ خدا در آيه 40 سوره بقره مى گويد: "اى بندگانم ! به عهد من عمل كنيد تا به عهد شما عمل كنم". هر كس به عهد خدا عمل كند، خدا دعاى او را حتماً اجابت مى كند.[156]
وقتى من اين سخن امام صادق(عليه السلام) را خواندم به فكر فرو رفتم، تو در قرآن از من خواسته اى كه از گناهان دورى كنم، اگر من دروغ بگويم، به ديگران تهمت بزنم و...، به عهد تو عمل نكرده ام، چگونه انتظار داشته باشم كه تو دعايم را مستجاب كنى؟
"مرا بخوانيد تا دعاى شما را مستجاب كنم".
اين يك آيه از قرآن توست، قرآن تو بيش از شش هزار آيه دارد، آيا درست است كه من فقط اين آيه را بخوانم و بقيّه آيات را فراموش كنم؟
قرآن، عهد توست، هر كس به قرآن تو عمل كند، تو حتماً دعاى او را مستجاب مى كنى.

* * *

وقتى من دعا مى كنم، عجله دارم و فكر مى كنم كه بايد همين امروز به آرزويم برسم، من بايد از اين ماجرا درس بگيرم، گاهى لازم است سال ها صبر كنم:
ابراهيم(عليه السلام)، براى چراى گوسفندان خود به دشت و بيابان رفته بود كه صدايى به گوشش رسيد. او نگاه كرد ديد كه يك نفر در وسط دشت نماز مى خواند، ابراهيم(عليه السلام) صبر كرد تا نماز آن مرد تمام شد، نزد او رفت و به او سلام كرد و جواب شنيد. آن مرد ابراهيم(عليه السلام) را نمى شناخت.
ابراهيم(عليه السلام) به او گفت:
ــ اى مرد ! خانه شما كجاست؟
ــ آن كوه را مى بينى، كنار آن كوه، خانه من قرار دارد.
ــ اى مرد ! من دوست دارم مهمان تو باشم.
ــ در مسير خانه من، رودخانه اى است كه هيچ پلى ندارد.
ــ باشد. من همراه تو مى آيم.
آن ها با هم حركت كردند، وقتى به رودخانه رسيدند آن مرد، دست ابراهيم(عليه السلام)را گرفت و با هم از روى آب عبور كردند.
به خانه اى كوچك رسيدند، آن ها وارد خانه شدند. ابراهيم(عليه السلام) به آن مرد گفت:
ــ رفيق ! بگو بدانم سخت ترين روزها براى انسان چه روزى است؟
ــ روز قيامت، سخت ترين روز براى انسان است.
ــ بيا با هم دعا كنيم و از خدا بخواهيم كه ما را از شرّ آن روز حفظ كند !
ــ دعاى من كه مستجاب نمى شود، من مدّت سه سال است كه براى حاجت خود دعا مى كنم، امّا خدا هنوز آن دعايم را مستجاب نكرده است.
ــ رفيق ! خدا دعاى تو را مستجاب نكرد، براى اين است كه او دوست داشته است صداى تو را بشنود !
آن مرد به فكر فرو رفت، او تا به حال به اين موضوع فكر نكرده بود. سكوت آن مرد مدّتى طول كشيد. سپس چنين گفت: "سه سال قبل، من در بيابان مشغول عبادت بودم، نگاهم به چوپانى افتاد كه گلّه گوسفندى را براى چرا مى برد، من از او سؤال كردم كه اين گلّه گوسفند از كيست؟ او به من گفت: صاحب اين گوسفندان، ابراهيم(عليه السلام)است، همان كه دوستِ خداست. او خليلُ الله است، من مدّت سه سال است كه دعا مى كنم كه ابراهيم(عليه السلام) را ببينم. آرزوى من اين است كه او را ببينم".
وقتى ابراهيم(عليه السلام) اين سخن را شنيد تبسّمى كرد و گفت: "رفيق ! خدا دعاى تو را مستجاب كرد ! من ابراهيم هستم ".
اشك در چشمان آن مرد حلقه زد و از جاى خود بلند شد و ابراهيم(عليه السلام) را در آغوش گرفت.[157]

* * *

وقتى كه آرزوى من به صلاح من باشد، خدا آن را برآورده مى كند ولى اگر خواسته من به مصلحتم نباشد، خدا در مقابل اين دعاى من، ثواب بسيار بزرگى در آخرت به من مى دهد.
در حديث آمده است: "روز قيامت مؤمن آرزو مى كند كه اى كاش هيچ كدام از دعاهاى او مستجاب نمى شد".[158]
همچنين خدا در مقابل آن دعاى من كه مستجاب نشده است، بلايى را از من دور مى كند.[159]
درست است كه من به آرزويم نرسيده ام، امّا وقتى دعا كردم، خدا، بلايى بزرگ را از من دور كرد و اين گونه پاسخ دعاى مرا داد، امّا من خبر ندارم.

* * *

خاطره اى از سال ها پيش را در اينجا مى نويسم: روزى يكى از دوستانم كه هنوز ازدواج نكرده بود، مهمان من بود، او ديد كه پسر كوچكم مرا صدا مى زند و مرا "بابا" خطاب مى كند، امّا من جواب او را نمى دهم.
او به من اعتراض كرد و گفت: چرا جواب اين بچّه را نمى دهى؟ حيفت نمى آيد كه بچّه ات تو را صدا مى زند و تو فقط به او نگاه مى كنى !
او نمى دانست كه من با شنيدن صداى فرزندم، لذّت مى بردم، در تمام دنيا، او تنها كسى بود كه مرا "بابا" خطاب مى كرد، اين براى من خيلى لذّت بخش بود. وقتى من اين صدا را مى شنيدم به فكر فرو مى رفتم كه خدا چقدر به من نعمت داده است، خيلى ها حاضرند همه دنيا را بدهند و در عوض فرزندى داشته باشند كه آن ها را "بابا" خطاب كند.
در واقع، من با زبان بى زبانى به پسرم مى گفتم: "باز هم صدايم بزن كه لذّت و صفاى زندگى من در همين صدا زدن توست". دوست من، هنوز بابا نشده بود، اين چيزها را درك نمى كرد و به من اعتراض مى كرد. وقتى دوستم رفت، من مشغول مطالعه شدم و به اين سخن رسيدم: وقتى بنده اى دعا مى كند و خدا را صدا مى زند خدا به فرشتگان مى گويد: "بگذاريد اين صدا ادامه پيدا كند كه من صداى او را دوست دارم، بنده ام با من سخن مى گويد ، دعايش را اجابت نكنيد، زيرا مى خواهم اين صدا را زياد بشنوم".[160]
آيا زمانى مى آيد كه من راز اين حقيقت را بفهمم؟
من آرزويى به دل دارم، مى خواهم به ثروت، پست و مقامى برسم، دعا مى كنم، خدا صدايم را مى شنود امّا جوابم را نمى دهد، زيرا مى داند ارزش دعا كردن من، از همه دنيا و آنچه در دنياست، بالاتر است !
من او را صدا مى زنم، به آرزويم نمى رسم، خدا دوست دارد باز هم او را بخوانم، امّا من با او قهر مى كنم.
اين چه حكايتى است؟
من در جستجوى دنيا هستم و خداى مهربان در جستجوى صداى من !

* * *

اگر آرزويى به دل دارم و مى خواهم خدا را بخوانم، خوب است اين گونه دعا كنم:
1. وضو مى گيرم كه وضو نور است.
2. قدرى صدقه كنار مى گذارم كه صدقه، موانع استجابت را برطرف مى كند.
3. به مسجد مى روم زيرا مسجد خانه خداست.
4. دو ركعت نماز مى خوانم.
5. به گناهان خود اعتراف مى كنم و از همه آن ها توبه مى كنم.
6. با اميد به لطف خدا دعا مى كنم.
7. صد آيه قرآن مى خوانم.
8. براى ديگران دعا مى كنم، اين سخن پيامبر است: "هر كس براى چهل مؤمن دعا كند و بعد براى خود دعا كند دعايش مستجاب مى شود".
9. حمد و ستايش خدا را مى نمايم.
10. نعمت هايى كه خدا به من داده است به ياد مى آورم و شكر آن را به جا مى آورم.
11. بر محمّد و آل محمّد(عليهم السلام) درود مى فرستم و آرزوى خود را از خدا مى خواهم.
12. پس از آن چنين مى گويم: "ما شاءَ اللهُ، لاقُوَّةَ الا بِاللهِ: هر آنچه خدا بخواهد، همان مى شود، هيچ قدرتى جز قدرت خداى بزرگ نيست".[161]

* * *