وَمِنْهُمْ مَنْ يَلْمِزُكَ فِي الصَّدَقَاتِ فَإِنْ أُعْطُوا مِنْهَا رَضُوا وَإِنْ لَمْ يُعْطَوْا مِنْهَا إِذَا هُمْ يَسْخَطُونَ (58 )وَلَوْ أَنَّهُمْ رَضُوا مَا آَتَاهُمُ اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَقَالُوا حَسْبُنَا اللَّهُ سَيُؤْتِينَا اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ وَرَسُولُهُ إِنَّا إِلَى اللَّهِ رَاغِبُونَ (59 ) إِنَّمَا الصَّدَقَاتُ لِلْفُقَرَاءِ وَالْمَسَاكِينِ وَالْعَامِلِينَ عَلَيْهَا وَالْمُؤَلَّفَةِ قُلُوبُهُمْ وَفِي الرِّقَابِ وَالْغَارِمِينَ وَفِي سَبِيلِ اللَّهِ وَاِبْنِ السَّبِيلِ فَرِيضَةً مِنَ اللَّهِ وَاللَّهُ عَلِيمٌ حَكِيمٌ (60 )
روزى پيامبر در حال تقسيم زكات در ميان نيازمندان بود، يكى از منافقان فرياد زد: "اى پيامبر ! عدالت را رعايت كن". او نگران بود كه مبادا پيامبر به دوستان و خويشان خود، سهم بيشترى بدهد.
پيامبر به او رو كرد و فرمود: "اگر من عدالت را رعايت نكنم، چه كسى عدالت را رعايت خواهد كرد؟".
در اين هنگام بود كه اين آيه نازل شد: بعضى از منافقان، هنگام تقسيم زكات به تو عيب مى گيرند، اگر به آنان به اندازه اى كه طمع دارند بدهى، خشنود مى شوند و اگر به آنان به اندازه اى كه طمع دارند، ندهى، خشمگين مى شوند. اگر آنان به آنچه پيامبر به فرمان من، به آنان مى دهد، راضى مى شدند، براى آنان بهتر بود.
آنان بايد به آنچه پيامبر به آنان داده قناعت مى كردند و چنين مى گفتند: "لطف خدا ما را كفايت مى كند و به زودى خداو پيامبرش از نعمت ها به ما مى دهند و ما تنها رضاى خدا را مى طلبيم". اگر آنان به جاى عيب جويى چنين سخن مى گفتند، براى آنان بهتر بود و به سعادت و رستگارى مى رسيدند.
درست است كه آنان نيازمند بودند، امّا هرگز به حقّ خود راضى نبودند و انتظار داشتند پيامبر به آنان سهم بيشترى بدهد.
منافقان مى خواستند از منافع عمومى بهره بيشترى ببرند و دوستى و دشمنى آنان بر محور منافع مادّى مى چرخيد، هر كس از مال دنيا به آنان بيشتر بدهد، او را بيشتر دوست مى دارند و از هر كس كه عدل و حقّ را رعايت كند، به خشم مى آيند.

* * *

تو اكنون قانون تقسيم زكات را بيان مى كنى: زكات بايد ميان اين هشت گروه تقسيم شود:
1 - فقير: كسى كه در زندگى خود مشكلات مادّى دارد و نياز خود را آشكار نمى كند و از كسى تقاضاى كمك نمى كند. او شغل دارد، امّا درآمد آن، كفاف زندگى اش را نمى دهد.
2 - مسكين (درمانده و بيچاره): كسى كه كمبود مالى او بسيار شديد است و از ديگران تقاضاى كمك مى كند، او شغل ندارد و يا نمى تواند كار كند.
3 - كسانى كه براى جمع آورى زكات اقدام مى كنند، سهمى از زكات به عنوان مزد به آنان پرداخت مى شود، زيرا آنان كار ديگرى ندارند و كار جمع آورى زكات، وقت زيادى از آنان را مى گيرد.
4 - كسانى كه بايد دل هاى آنان را متمايل كرد: سهمى از زكات به كسانى مى رسد كه هنوز مسلمان نشده اند و مسلمان شدن آنان در رشد اسلام و رفع فتنه ها اثر زيادى دارد، اينجاست كه مى توان به آنان سهمى از زكات را پرداخت كرد تا دل هاى آنان به اسلام متمايل شود. همچنين ممكن است شخصى مسلمان شده باشد، امّا براى همكارى او در امورى مثل جهاد، به او سهمى از زكات بدهند تا دل او به اين همكارى راضى شود.
5 - آزاد كردن بردگان.
6 - بدهكاران: كسانى كه در مال مردم كوتاهى نكرده اند، امّا دچار مشكل اقتصادى شده اند و قرض زيادى دارند و نمى توانند آن را پرداخت كنند.[44]
7 - در راه خدا: همه كارهايى كه باعث گسترش و تقويت دين اسلام مى شود، كارهايى مثل جهاد، تبليغ دين و همچنين كارهاى عمرانى مثل ساختن جاده، پل، مدرسه و...
8 - در راه ماندگان: كسانى كه در وطن خود ثروت دارند، امّا در سفر بر اثر حادثه اى، پول خود را از دست داده اند و نيازمند كمك هستند.

* * *

زكات را بر مسلمانان واجب كردى و آنان بايد زكات خود را در اين هشت موردى كه گفته شد، مصرف كنند. مستحب است كه هر مسلمان زكات خود را هشت قسمت مساوى كند و هر قسمت را به يكى از موارد بالا بدهد، البتّه اين كار واجب نيست، او مى تواند تمامى زكات خود را به مثلاً به يك فقير بدهد يا با آن مدرسه اى بسازد.
اين سخن امام صادق(عليه السلام)است: "اگر همه مردم، زكاتى كه بر آنان واجب است، پرداخت مى كردند، هيچ نيازمندى در جامعه وجود نداشت".[45]

* * *