الاَْعْرَابُ أَشَدُّ كُفْرًا وَنِفَاقًا وَأَجْدَرُ أَلَّا يَعْلَمُوا حُدُودَ مَا أَنْزَلَ اللَّهُ عَلَى رَسُولِهِ وَاللَّهُ عَلِيمٌ حَكِيمٌ (97 ) وَمِنَ الاَْعْرَابِ مَنْ يَتَّخِذُ مَا يُنْفِقُ مَغْرَمًا وَيَتَرَبَّصُ بِكُمُ الدَّوَائِرَ عَلَيْهِمْ دَائِرَةُ السَّوْءِ وَاللَّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ (98 )وَمِنَ الاَْعْرَابِ مَنْ يُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الاَْخِرِ وَيَتَّخِذُ مَا يُنْفِقُ قُرُبَات عِنْدَ اللَّهِ وَصَلَوَاتِ الرَّسُولِ أَلَا إِنَّهَا قُرْبَةٌ لَهُمْ سَيُدْخِلُهُمُ اللَّهُ فِي رَحْمَتِهِ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ (99 )
منافقان را به دو گروه تقسيم مى كنى: گروهى كه در شهر مدينه زندگى مى كنند و گروهى هم در بيابان هاى اطراف شهر.
گروه دوم كه صحرانشين هستند، در كفر و نفاق شديدترند، آنان به سبب شدّت نادانى، قوانين و احكامى كه تو بر پيامبر نازل كرده اى را نمى شناسند.
گروهى از آنان وقتى پولى را در راه تو انفاق مى كنند، فكر مى كنند ضرر كرده اند، پرداخت زكات را ضررى براى خود مى بينند، آنان هميشه منتظر هستند تا حوادث دردناكى براى مسلمانان پيش آيد و آنان در كار خود ناكام بمانند، امّا نمى دانند كه حوادث دردناكى (مثل ذلّت و خوارى در دنيا و آخرت و عذاب جهنّم) در انتظار آنان است و تو خداى شنوا و دانا هستى و به گفتار و انديشه هاى آنان آگاهى.

* * *

از صحرانشينان سخن گفتى، آيا همه صحرانشينان اين گونه هستند؟ آيا همه آنان راه كفر و نفاق را در پيش مى گيرند؟
نه. اين طور نيست، برخى از صحرانشينان به تو و روز قيامت ايمان دارند و آنچه را كه در راه تو انفاق مى كنند، مايه تقرّب به تو و سبب دعاى خير پيامبر تو مى دانند، اين پولى كه آن ها در راه تو مى دهند، باعث تقرّب آن ها به توست، آنان با اين كار، به سوى تو مى آيند و خشنودى و رضايت تو را از آنِ خود مى كنند، تو آنان را در بهشت مهربانى خود مهمان مى كنى كه تو خداى بخشنده و مهربان هستى.

* * *

واژه "اَعرابى" به معناى "صحرانشين" است.
من بايد اين واژه را با دقّت بررسى كنم، در فرهنگ اسلامى به كسى كه از آموزه هاى دينى چيزى نمى داند، "صحرانشين" مى گويند.
اين واژه، به مكانى كه انسان زندگى مى كند، بستگى ندارد، ممكن است من در شهر زندگى كنم ولى عقب افتاده و جاهل به شمار آيم، وقتى من از آموزه هاى دينى چيزى نمى دانم، "صحرانشين" هستم.
از طرف ديگر، يك نفر ممكن است در بيابان ها و روستاهاى دور افتاده زندگى كند، امّا به خاطر فرهنگ، دانش و ايمانش انسانى متمدّن به شمار آيد.
اين سخن امام صادق(عليه السلام)است: "هر كس آگاهى و شناخت كافى از دين خود پيدا نكند، صحرانشين و اعرابى است".[57]
انسانى كه در جهل زندگى مى كند و احكام دين را نمى داند، "صحرانشين" است، فرقى نمى كند در شهر زندگى كند يا در بيابانى دور افتاده. كسى كه آموزه هاى دين را مى داند و احكام قرآن را فراگرفته است، متمدّن است، چه در شهر زندگى كند، چه در بيابان.

* * *