وَنَضَعُ الْمَوَازِينَ الْقِسْطَ لِيَوْمِ الْقِيَامَةِ فَلَا تُظْلَمُ نَفْسٌ شَيْئًا وَإِنْ كَانَ مِثْقَالَ حَبَّة مِنْ خَرْدَل أَتَيْنَا بِهَا وَكَفَى بِنَا حَاسِبِينَ (47 )
روز قيامت حقّ است، در آن روز تو همه انسان ها را زنده مى كنى تا به حسابشان رسيدگى كنى، خوبان را در بهشت جاى مى دهى تا براى هميشه از نعمت هاى آن بهره مند شوند و كافران را به جهنّم گرفتار مى سازى.
در آن روز ميزان هاى عدل را براى سنجش اعمال برپا مى كنى، وقت حسابرسى به هيچ كس ظلم و ستمى نمى شود. اگر عملى به اندازه يك دانه خَردَل هم باشد، آن را به شمار مى آورى كه دانش تو براى حسابگرى آن روز كفايت مى كند.

* * *

خَردل گياهى است كه دانه هاى بسيار كوچكى دارد. در زبان عربى وقتى مى خواهند كوچكى چيزى را مثال بزنند، مى گويند: "آن چيز مثل دانه خردل است"، امّا زبان فارسى ما چنين مى گويم: "آن چيز به اندازه سر سوزن است".
در روز قيامت من نتيجه همه كارهاى خود را مى بينم، هر چند كار من به اندازه سر سوزنى باشد !

* * *

خيلى ها در ترجمه اين آيه واژه "ميزان" را به معناى "ترازو" گرفته اند.
در يكى از كتب اهل سنّت چنين مى خوانم: "در روز قيامت خدا ترازويى را به صحراى قيامت مى آورد، اين ترازو دو كفّه دارد، هر كفّه آن به اندازه آسمان و زمين است، خدا آن ترازو را بين بهشت و جهنّم قرار مى دهد".[19]
"هِشام" يكى از ياران امام صادق(عليه السلام) بود، او مدّت ها در اين آيه فكر كرد، آيا به راستى در قيامت اعمال انسان ها با ترازو سنجش مى شود. او نزد امام صادق(عليه السلام)آمد و درباره اين آيه سؤال كرد. امام فرمود: "منظور از ترازوها در اين آيه پيامبران و امامان مى باشند".[20]
آن روز هشام به اين سخن خيلى فكر كرد...

* * *

يك بار ديگر اين آيه را مى خوانم: "در آن روز ميزان هاى عدل را براى سنجش اعمال برپا مى كنم".
عدّه اى واژه "ميزان" را به معناى "ترازو" گرفته اند، امّا "ميزان" در اينجا به معناى "سنجش" است.
در روز قيامت، اعمال بندگان، سنجيده مى شود، اين سنجش از روى عدالت است.
ترازو، وسيله اى براى سنجش كالا مى باشد، وقتى به مغازه مى روم، وزن نخود و لوبيا و برنج را با ترازو سنجش مى كنند.
يادم نمى رود وقتى براى اوّلين بار اين دو كلمه را شنيدم: "ميزان الحراره"، من آن روز اين را فهميدم: "ترازوى حرارت". خيلى فكر كردم، بعداً فهميدم كه منظور از "ميزان الحراره" همان "دماسنج" مى باشد. دماسنج، ترازو نيست، دو كفّه ندارد، امّا دما را با آن مى سنجند.
در زبان عربى براى "سنجش" از واژه "ميزان" استفاده مى شود، البتّه هر چيزى وسيله سنجش خود را دارد.
در روز قيامت، ترازويى كه دو كفّه بزرگ داشته باشد، وجود ندارد، اعمال پيامبران و امامان، ملاك سنجش هستند، اعمال ما با اعمال آنان سنجيده مى شود. اين معناى سنجش اعمال است. اگر الگوى عمل من، اعمال آنان باشد، رستگار مى شوم، اگر الگوى عمل من از ديگران باشد، آن روز نجات پيدا نمى كنم.

* * *

در آن روز، حسابرسى اعمال در نهايت درستى و به حقّ انجام مى گيرد و به هيچ كس ظلم نمى شود. البتّه تو به همه چيز آگاه هستى و نياز به اين سنجش ندارى. اين سنجش از روى جهل و نادانى نيست، هيچ چيز از تو پنهان نيست و علم تو حدّ و اندازه ندارد، تو مى خواهى خود انسان ها از اعمال خود باخبر شوند و خودشان نتيجه اعمال خود را به چشم ببينند.
آرى، در آن روز كسانى كه اعمال نيك آنان، بيشتر از گناهانشان باشد، رستگار مى شوند و به بهشت مى روند و از نعمت هاى زيباى آن بهره مند مى شوند. امّا كسانى هم كه كارهاى نيك آنان از گناهانشان كمتر باشد، به عذاب گرفتار مى شوند، آنان در دنيا از شيطان پيروى كردند و سخن تو را انكار كردند و با اين كار، سرمايه وجودى خود را از دست دادند و به خود ضرر زدند.

* * *