فَأَقِمْ وَجْهَكَ لِلدِّينِ حَنِيفًا فِطْرَةَ اللَّهِ الَّتِي فَطَرَ النَّاسَ عَلَيْهَا لَا تَبْدِيلَ لِخَلْقِ اللَّهِ ذَلِكَ الدِّينُ الْقَيِّمُ وَلَكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لَا يَعْلَمُونَ (30 ) مُنِيبِينَ إِلَيْهِ وَاتَّقُوهُ وَأَقِيمُوا الصَّلَاةَ وَلَا تَكُونُوا مِنَ الْمُشْرِكِينَ (31 ) مِنَ الَّذِينَ فَرَّقُوا دِينَهُمْ وَكَانُوا شِيَعًا كُلُّ حِزْب بِمَا لَدَيْهِمْ فَرِحُونَ (32 )
اكنون با پيامبر سخن مى گويى:
اى محمّد ! با تمام وجود و با اخلاص به سوى دينى رو بياور كه خالى از هر عيب و شركى است، من فطرت انسان را سرشار از عشق به يكتاپرستى خلق كردم و هيچ كس نمى تواند در فطرت انسان، تغييرى ايجاد كند.
اين فطرت پاك انسان ها همان دين استوار است ولى بيشتر مردم نمى دانند.
اى محمّد ! تو و پيروانت به بُت پرستان توجّهى نكنيد و در حالى كه خاشع و فروتن هستيد، نماز را به پا داريد و از مشركانى كه در دين اختلاف انداختند، نباشيد، مشركان گروه گروه شدند و هر گروهى به آنچه نزد اوست، شاد است، از اين رو از پذيرش حقّ سر باز مى زنند.

* * *

تو در انسان نور فطرت را قرار دادى و استعداد درك حقيقت توحيد و يكتاپرستى را عنايت كردى. همه انسان ها داراى روح توحيد هستند، فطرت آنان بيدار است و با آن مى توانند تو را بشناسند و به سوى تو رهنمون شوند.
درست است كه شيطان هر لحظه انسان را وسوسه مى كند و او را به گمراهى مى كشاند، امّا آمادگى براى پذيرش يگانگى تو در همه وجود دارد. تو در همه انسان ها، حسّى درونى را به امانت گذاشته اى كه آن حس، آن ها را به سوى تو فرا مى خواند.
نور فطرت مى تواند سبب رستگارى انسان ها شود. در واقع، اين نور، سرمايه ارزشمندى براى انسان است. پيامبران تو با توجّه به اين سرمايه، انسان ها را به سوى تو فرا خواندند.

* * *

مناسب مى بينم در اينجا چند نكته را بنويسم:
* نكته اوّل: كجا و چه زمان؟
خدا نور فطرت را چه زمانى در نهاد انسان ها قرار داد؟
در آيه 172 سوره "آل عمران" از روزى ياد شده است كه خدا از پشت فرزندان آدم، همه فرزندان آن ها را برگرفت و آنان را بر خودشان گواه گرفت و به آنان گفت: "آيا من پروردگار شما نيستم؟"، آنان همه گفتند: "آرى، ما گواهى مى دهيم كه تو پروردگار ما هستى".
آن روز چه روزى بود؟ چه زمانى خدا خود را به همه معرّفى كرد؟
يكى از ياران امام باقر(عليه السلام) اين سؤال را از آن حضرت پرسيد، امام باقر(عليه السلام) در جواب چنين فرمود: "خدا همه فرزندان آدم را از پشت او بيرون آورد، آنان مانند ذرّه هاى كوچكى بودند. خدا در آن روز، خودش را به آنان معرّفى كرد...".[127]
با توجّه به سخن امام باقر(عليه السلام)، معلوم مى شود كه منظور از آن ميثاق بزرگ، عالَم ذرّ است.[128]
قبل از اين كه خدا، انسان ها را خلق كند، ابتدا آنان را به صورت ذرّه هاى كوچكى آفريد و با آنان سخن گفت، در آن روز، همه، او را شناختند و به يگانگى او اعتراف كردند. آن روز، روز ميثاق بزرگ بود. اين همان، نور فطرت است.
عالم ذرّ در دنياىِ برتر و والاتر از اين جهانِ خاكى بود، دنيايى كه از آن به "دنياى مَلَكوت" ياد مى شود، دنيايى كه مانند دنياىِ فرشتگان بود.
* نكته دوم: هدف از فطرت
به راستى چرا خدا فطرت را درون انسان ها قرار داد؟ چرا از انسان ها اين ميثاق بزرگ را گرفت؟
كسى كه پدر و مادر او بُت پرست است و او هم از پدر و مادر خود پيروى كرده است، در قيامت او به عذاب گرفتار مى شود.
اگر چنين كسى در روز قيامت بگويد: "من نادان بودم، من از پدر و مادرم پيروى كردم و نمى دانستم يكتاپرستى چيست"، چه پاسخى بايد به او داد.
جواب روشن و واضح است: خدا در آن روز ميثاق، نور فطرت را در وجود همه قرار داد و به همه استعداد درك حقيقت توحيد و يكتاپرستى را عنايت كرد و در وجود آنان، حسّى درونى را به وديعه گذاشت تا آن ها را به سوى يكتاپرستى رهنمون ساخت.
سخن كسى كه در روز قيامت مى گويد: "من نادان بودم و پدر و مادرم، بُت پرست بودند"، رد مى شود، زيرا او نداى فطرت خويش را شنيد و آن را انكار كرد، او به خاطر اين گرفتار عذاب خواهد شد كه به نداى فطرت خويش، پاسخى نداد.
نور فطرت، همان سرمايه اى است كه هر انسانى با خود دارد و همان براى هدايت و رستگارى او كافى است، افسوس كه گروهى به نداى فطرت خويش، پاسخ نمى دهند و خود را از سعادت و رستگارى محروم مى كنند.
* نكته سوم: راهنماى درونى
خدا براى هدايت انسان ها دو راهنما قرار داده است:
الف. نداى فطرت
. پيامبران.
وقتى انسان، سخن پيامبران را مى شنود، آن سخن را آشنا مى يابد و آن را با نداى فطرت خويش هماهنگ مى بيند، البتّه خدا به انسان اختيار داده است، انسان بايد خودش راه خود را انتخاب كند. انسان، حقّ بودن سخن پيامبران را درك مى كند و آن را با وجدان خود مى فهمد، پس از آن، راه خود را انتخاب مى كند، يا ايمان مى آورد و يا راه كفر را در پيش مى گيرد.

* * *