كَيْفَ يَهْدِي اللَّهُ قَوْمًا كَفَرُوا بَعْدَ إِيمَانِهِمْ وَشَهِدُوا أَنَّ الرَّسُولَ حَقٌّ وَجَاءَهُمُ الْبَيِّنَاتُ وَاللَّهُ لَا يَهْدِي الْقَوْمَ الظَّالِمِينَ (86 ) أُولَئِكَ جَزَاؤُهُمْ أَنَّ عَلَيْهِمْ لَعْنَةَ اللَّهِ وَالْمَلَائِكَةِ وَالنَّاسِ أَجْمَعِينَ (87 ) خَالِدِينَ فِيهَا لَا يُخَفَّفُ عَنْهُمُ الْعَذَابُ وَلَا هُمْ يُنْظَرُونَ (88 ) إِلَّا الَّذِينَ تَابُوا مِنْ بَعْدِ ذَلِكَ وَأَصْلَحُوا فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ (89 ) إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا بَعْدَ إِيمَانِهِمْ ثُمَّ ازْدَادُوا كُفْرًا لَنْ تُقْبَلَ تَوْبَتُهُمْ وَأُولَئِكَ هُمُ الضَّالُّونَ (90 ) إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا وَمَاتُوا وَهُمْ كُفَّارٌ فَلَنْ يُقْبَلَ مِنْ أَحَدِهِمْ مِلْءُ الاَْرْضِ ذَهَبًا وَلَوِ افْتَدَى بِهِ أُولَئِكَ لَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ وَمَا لَهُمْ مِنْ نَاصِرِينَ (91 )
اگر من قبل از ادلّه روشن نتوانم حقّ را بشناسم و به بيراهه بروم، كمتر مورد سرزنش قرار مى گيرم زيرا من علم و آگاهى نداشتم و نمى دانستم حقّ كدام است.
امّا وقتى كه تو توفيق دادى و من با دليل و برهان حقّ را شناختم و به آن ايمان آوردم، ديگر حسابم فرق مى كند، حال اگر من از راه حقّ روى برگردانم، ديگر از رحمت تو دور مى شوم.
زمانى كه حقّ را شناختم و به بيراهه رفتم، به خودم ظلم كرده ام، زيرا سرمايه وجودى خود را در راه باطل صرف كرده ام و از راه كمال دور شده ام. آن وقت است كه من زمينه هدايت خود را از بين مى برم و اين قانون توست، ستمكاران را به حال خود رها مى كنى، آنان در گمراهى خود غوطهور مى شوند، اين نتيجه كردار و رفتار خود آنان است.
آرى، اگر آنان كه با وجود دليل و برهان به تو و آخرين پيامبر ايمان آوردند و مسلمان شدند، منحرف شوند و به سراغ كفر بروند، آنان را به حال خود رها مى كنى و آنان را از رحمت خود دور مى كنى، فرشتگان و بندگانت آنان را لعن مى كنند، روز قيامت هم عذاب دوزخ در انتظارشان است و هرگز از عذاب رهايى نمى يابند.
آنان در روز قيامت ديگر فرصتى براى توبه ندارند، آن روز، روز حسابرسى است، توبه فقط در اين دنيا معنا دارد.
در اينجا براى من از سرنوشت كسانى كه پس از ايمان، كافر مى شوند سخن مى گويى و آنان را به سه گروه تقسيم مى كنى:
* گروه اوّل:
كسانى كه در دنيا، قبل از فرا رسيدن مرگشان، از كفر توبه مى كنند و بار ديگر ايمان مى آورند، آنان را مى بخشى، البتّه توبه آنان بايد واقعى باشد و به انجام كارهاى نيكو بپردازند، در اين صورت گناهشان را مى بخشى كه تو بخشنده و مهربان هستى.
* گروه دوم:
كسانى كه به كفرِ خود پافشارى مى كنند و بر گمراهى اصرار مىورزند. آنان وقتى در آستانه مرگ قرار گرفتند و فرشتگان عذاب را ديدند، توبه مى كنند، امّا اين توبه آنان پذيرفته نمى شود، زيرا ديگر فرصت جبران ندارند، تو توبه اى را مى پذيرى كه از روى اختيار و پشيمانى از گناه باشد.
* گروه سوم:
كسانى كه هرگز توبه نمى كنند و تا لحظه جان دادن هم بر كفر خود اصرار مىورزند، آنان در روز قيامت در عذاب دردناكى گرفتار خواهند شد و هيچ يار و ياورى هم نخواهند داشت. كفر، مانع قبولى اعمال آنان مى شود، اگر آنان به قدر كلّ زمين، طلا داشته باشند و همه دارايى خود را ببخشند، اين بخشش از آنان قبول نمى شود و آنان را از آتش جهنّم نجات نمى دهد.[49]