وَلَقَدْ صَدَقَكُمُ اللَّهُ وَعْدَهُ إِذْ تَحُسُّونَهُمْ بِإِذْنِهِ حَتَّى إِذَا فَشِلْتُمْ وَتَنَازَعْتُمْ فِي الاَْمْرِ وَعَصَيْتُمْ مِنْ بَعْدِ مَا أَرَاكُمْ مَا تُحِبُّونَ مِنْكُمْ مَنْ يُرِيدُ الدُّنْيَا وَمِنْكُمْ مَنْ يُرِيدُ الاَْخِرَةَ ثُمَّ صَرَفَكُمْ عَنْهُمْ لِيَبْتَلِيَكُمْ وَلَقَدْ عَفَا عَنْكُمْ وَاللَّهُ ذُو فَضْل عَلَى الْمُؤْمِنِينَ (152 ) إِذْ تُصْعِدُونَ وَلَا تَلْوُونَ عَلَى أَحَد وَالرَّسُولُ يَدْعُوكُمْ فِي أُخْرَاكُمْ فَأَثَابَكُمْ غَمًّا بِغَمّ لِكَيْلَا تَحْزَنُوا عَلَى مَا فَاتَكُمْ وَلَا مَا أَصَابَكُمْ وَاللَّهُ خَبِيرٌ بِمَا تَعْمَلُونَ (153 )
زمانِ حركت لشكر اسلام از مدينه به سوى كوه احد، پيامبر به آنان فرمود: "اگر در اين جنگ، صبر و استقامت كنيد، پيروز خواهيد شد". اين وعده اى بود كه تو به پيامبر داده بودى.
اكنون كه مسلمانان شكست را تجربه كرده اند، با خود مى گويند: مگر خدا به ما وعده يارى نداد؟ پس چرا ما شكست خورديم؟
در ابتداى جنگ، همه چيز به نفع لشكر اسلام بود، لشكر كفر شكست خورده بود و از ميدان مى گريخت، در اين ميان دو نكته باعث شد تا ورق برگردد و پيروزى تبديل به شكست شود:
اوّل: پيامبر پنجاه نفر را در منطقه بلندى مستقر كرده بود، از آنان خواسته بود تا او دستور نداده است، موقعيّت خود را ترك نكنند، متأسّفانه آنان وقتى ديدند سپاه دشمن فرار مى كند، به طمع غنيمت، موقعيّت خود را ترك كردند و دشمن كه به دنبال اين فرصت بود از پشت سر به لشكر مسلمانان حمله كرد.
دوم: وقتى كه سپاه دشمن هجوم آوردند، مسلمانان به جاى اينكه استقامت كنند، فرار كردند و ميدان را خالى نمودند.
اكنون تو با مسلمانان چنين سخن مى گويى:
تا زمانى كه شما با دشمنان پيكار مى كرديد، من به وعده خود عمل نمودم، شما را يارى كردم، امّا وقتى كه دست از پيكار كشيديد و نافرمانى پيامبر را نموديد، من هم شما را به حال خود رها كردم، گروهى از شما به فكر به دست آوردن غنيمت بوديد و با هم بر سر غنيمت ها، نزاع مى كرديد كه ناگهان دشمن به شما هجوم آورد و امّا گروه ديگرى از شما هدفى جز رضاى من نداشتند.
شما دچار وحشت و ترس از دشمنان شديد، مى خواستم شما را اين گونه امتحان كنم تا ايمان شما را در لحظات سختى بيازمايم، وقتى شما را پشيمان يافتم، از خطاى شما گذشتم و بر شما سخت نگرفتم زيرا من بر اهل ايمان، مهربان هستم و به آنان لطف و مهربانى مى كنم.
به ياد بياوريد وقتى كه از ميدان جنگ فرار مى كرديد و به بالاى كوه مى رفتيد تا نجات يابيد، شما از ترس به هيچ كس توجّه نداشتيد و به پشت سر خود هم نگاه نمى كرديد. پيامبر، شما را به يارى مى خواند امّا شما خيال مى كرديد كه پيامبر كشته شده است، او با صداى بلند با شما سخن مى گفت تا از ميدان فرار نكنيد، امّا شما به يارى او نرفتيد و او را تنها گذاشتيد، شما نافرمانى پيامبر را نموديد. سزاى اين نافرمانى اين بود كه غم ها و مصيبت ها يكى پس از ديگرى به سوى شما رو آورد.
شما به غمى ديگر مبتلا شديد، ديگر يادتان رفت تا براى غنيمت هايى كه از دست داديد، غصّه بخوريد يا براى آنچه بر سرتان آمد، اندوهگين شويد.
آيا مى دانيد آن غم بزرگ چه بود كه باعث شد غم هاى ديگر را فراموش كنيد؟
شما بر روى كوه اُحُد ايستاده بوديد و به ميدان نگاه مى كرديد، ديديد كه دشمن در ميدان جولان مى دهد، ترس بزرگ به دلتان آمد، با خود گفتيد نكند دشمن به دنبال شما بيايد و شما را از دم تيغ بگذراند، اگر دشمن به شهر حمله كند و زن و بچّه ها را اسير كند، چه كنيم؟
شما از فكر غنيمت ها بيرون آمديد، ديگر به فكر كسانى كه پيكرشان در ميدان جنگ افتاده است، نبوديد، شما به غصّه اى بزرگتر مبتلا شديد، به راستى دشمن با شما چه خواهد كرد؟ [82]

* * *

اكنون پيامبر رو به آسمان مى كند و با تو چنين سخن مى گويد: "بارخدايا ! تو وعده فرمودى كه فرشتگان را به ياريم بفرستى، بارخدايا ! از تو مى خواهم به وعده ات عمل كنى".[83]
تو دعاى پيامبرت را مستجاب مى كنى و فرشتگان را به يارى پيامبر مى فرستى، ناگهان ابوسفيان ديد كه همه سپاهش فرار مى كنند، فهميد كه مانند جنگ "بدر"، امدادهاى غيبى به يارى مسلمانان آمده است، براى همين دست از جنگ كشيد و سريع دستور داد سپاه به سوى مكّه بازگردد.

* * *