يَوْمَ تَرَى الْمُؤْمِنِينَ وَالْمُؤْمِنَاتِ يَسْعَى نُورُهُمْ بَيْنَ أَيْدِيهِمْ وَبِأَيْمَانِهِمْ بُشْرَاكُمُ الْيَوْمَ جَنَّاتٌ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الاَْنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا ذَلِكَ هُوَ الْفَوْزُ الْعَظِيمُ (12 ) يَوْمَ يَقُولُ الْمُنَافِقُونَ وَالْمُنَافِقَاتُ لِلَّذِينَ آَمَنُوا انْظُرُونَا نَقْتَبِسْ مِنْ نُورِكُمْ قِيلَ ارْجِعُوا وَرَاءَكُمْ فَالَْتمِسُوا نُورًا فَضُرِبَ بَيْنَهُمْ بِسُور لَهُ بَابٌ بَاطِنُهُ فِيهِ الرَّحْمَةُ وَظَاهِرُهُ مِنْ قِبَلِهِ الْعَذَابُ (13 ) يُنَادُونَهُمْ أَلَمْ نَكُنْ مَعَكُمْ قَالُوا بَلَى وَلَكِنَّكُمْ فَتَنْتُمْ أَنْفُسَكُمْ وَتَرَبَّصْتُمْ وَارْتَبْتُمْ وَغَرَّتْكُمُ الاَْمَانِيُّ حَتَّى جَاءَ أَمْرُ اللَّهِ وَغَرَّكُمْ بِاللَّهِ الْغَرُورُ (14 ) فَالْيَوْمَ لَا يُؤْخَذُ مِنْكُمْ فِدْيَةٌ وَلَا مِنَ الَّذِينَ كَفَرُوا مَأْوَاكُمُ النَّارُ هِيَ مَوْلَاكُمْ وَبِئْسَ الْمَصِيرُ (15 )
پيامبر در مدينه است و گروه زيادى از مردم به او ايمان آورده اند، امّا خطرى كه جامعه اسلامى را تهديد مى كند، خطر نفاق و دورويى است، منافقان كسانى هستند كه به ظاهر ادّعاى مسلمانى مى كنند، نماز مى خوانند و روزه مى گيرند، امّا قلبشان از نور ايمان خالى است، آنان همواره در شك و ترديدند و سرانجام به كفر باز مى گردند. اكنون از پيامبر مى خواهى تا به آنان خبر دهد كه اگر توبه نكنند، عذابى دردناك در پيش دارند.
منافقان به ظاهر مسلمانند و به يگانگى تو و رسالت پيامبر اعتراف مى كنند و در پرتو همين ايمان ظاهرى از امكانات اجتماعى و امنيّت بهره مند مى شوند و با مؤمنان زندگى مى كنند، امّا در روز قيامت، همه چيز آشكار مى شود، آن روز، روزى است كه اسرار دل ها، آشكار مى شود و معلوم مى شود كه آنان دورو بوده اند، ادّعاى مسلمانى مى كردند، امّا آرزوى شكست اسلام را داشتند و چه بسا، مخفيانه با دشمنان همكارى مى كردند.
روز قيامت كه فرا رسد، مردان و زنان مؤمن به سوى بهشت حركت مى كنند، نورِ آنان، از جلو آنان و سمت راست آنان، حركت مى كند. فرشتگان به آنان مژده باغ هاى بهشتى مى دهند، باغ هايى كه نهرها از زير درختان آن جارى است و آنان براى هميشه در آنجا از نعمت ها بهره مند خواهند شد و اين سعادتى است بس بزرگ !
در آن روز، منافقان به مؤمنان مى گويند: "كمى آهسته تر حركت كنيد تا ما هم به شما برسيم و از نورِ شما بهره ببريم"، امّا مؤمنان مسير خود را ادامه مى دهند. اينجاست كه فرشتگان به منافقان مى گويند: "به دنيا بازگرديد و كسب نور كنيد".
فرشتگان با اين سخن به منافقان مى فهمانند كه بايد در دنيا به فكر قيامت مى بودند، اكنون ديگر هيچ كارى نمى توان كرد، هيچ كس نمى تواند به دنيا بازگردد، اين گونه است كه آنان در تاريكى مى مانند و از مؤمنان عقب مى مانند. در اين هنگام ديوارى كشيده مى شود، اين ديوار، دروازه اى دارد، مؤمنان از آن وارد بهشت مى شوند، امّا منافقان نمى توانند از آن عبور كنند. اين دروازه، يك طرفش كه به سوى مؤمنان است، بهشت است و طرفى كه به سوى منافقان است، جهنّم است.
منافقان كه در آتش جهنّم گرفتار شده اند، مؤمنان را صدا مى زنند و مى گويند: "مگر ما در دنيا با هم نبوديم، پس چرا شما از ما جدا شديد؟ چرا شما در بهشت جاى گرفتيد و ما در اينجا مى سوزيم؟".
مؤمنان صداى آنان را مى شنوند و در پاسخ به آنان مى گويند: "آرى، در دنيا ما با هم بوديم، ولى شما خود را به گناه انداختيد و راهتان را از ما جدا كرديد و پيوسته در آرزوى شكست اسلام بوديد. شما به خدا و پيامبر و روز قيامت، شك داشتيد و اسير آرزوهاى دور و دراز شديد تا آن زمانى كه مرگ شما فرا رسيد".
شيطان منافقان را فريب داد و آنان را از ياد تو غافل كرد، آنان در روز قيامت هيچ راه نجاتى نخواهند داشت و تو از كافران، چيزى به عنوان فديه و عوض نمى پذيرى، آنان نمى توانند چيزى دهند و در مقابل آن، از عذاب رهايى يابند.
جايگاه آنان، آتش جهنّم است، همان آتشى كه سزاوار آنان است، تو آنان را به حال خود رها مى كنى و از آنان دستگيرى نمى كنى و به راستى كه جهنّم چه بد جايگاهى است.
فرشتگان غُلّ و زنجير به دست و پاى آنان مى بندند و آنان را در گوشه تنگ و تاريكى از جهنّم جاى مى دهند، آن وقت است كه صداى آه و ناله آنان بلند مى شود و براى خود آرزوى مرگ مى كنند، امّا ديگر از مرگ خبرى نيست، آنان براى هميشه در آتش خواهند بود.[98]

* * *

يك بار ديگر اين آيه را مى خوانم و به اين جمله دقّت مى كنم: "در روز قيامت، وقتى مؤمنان به سوى بهشت مى روند و نورِ آنان، از جلو آنان و سمت راست آنان، حركت مى كند".
منظور از اين سخن چيست؟ آن نور چيست؟
خوب است براى تفسير اين آيه، سخن امام صادق(عليه السلام) را در اينجا بنويسم، يك روز، امام صادق(عليه السلام) اين آيه را براى يكى از يارانش خواند و فرمود: "در روز قيامت، امامان معصوم، جلو و سمت راست مؤمنان حركت مى كنند و آنان را تا بهشت همراهى مى كنند".[99]
وقتى اين حديث را مى خوانم به ياد آيه 71 سوره "اسرا" مى افتم، در آنجا قرآن چنين مى گويد: "روز قيامت هر گروهى را با پيشوايشان فرا مى خوانيم".
مؤمنان همراه با امامِ زمان خود به پيشگاه خدا مى روند و همراه با آنان از روى پل صراط عبور مى كنند و به سوى بهشت مى روند. ولى كسانى كه از رهبران باطل پيروى كرده اند، همراه با آن رهبران كافر به سوى جهنّم فرستاده مى شوند، فرشتگان زنجيرهاى آهنين بر گردن آنان مى بندند و آنان را به سوى جهنّم مى كشانند.
اين قانون خداست: سرنوشت انسان را پيروى او از رهبران معيّن مى كند، خوشا به حال كسى كه از رهبران آسمانى اطاعت مى كند.
خدايا !
تو را سپاس مى گويم كه به من توفيق دادى و نور ايمان را در قلب من قرار دادى و مرا پيرو محمّد و آل محمّد(عليهم السلام) قرار دادى، من ولايت على(عليه السلام) و يازده امام بعد از او را قبول كردم، امامت، ادامه نبوّت است، امروز هم به ولايت مهدى(عليه السلام) باور دارم.

* * *