وَأَتِمُّوا الْحَجَّ وَالْعُمْرَةَ لِلَّهِ فَإِنْ أُحْصِرْتُمْ فَمَا اسْتَيْسَرَ مِنَ الْهَدْيِ وَلَا تَحْلِقُوا رُءُوسَكُمْ حَتَّى يَبْلُغَ الْهَدْيُ مَحِلَّهُ فَمَنْ كَانَ مِنْكُمْ مَرِيضًا أَوْ بِهِ أَذًى مِنْ رَأْسِهِ فَفِدْيَةٌ مِنْ صِيَام أَوْ صَدَقَة أَوْ نُسُك فَإِذَا أَمِنْتُمْ فَمَنْ تَمَتَّعَ بِالْعُمْرَةِ إِلَى الْحَجِّ فَمَا اسْتَيْسَرَ مِنَ الْهَدْيِ فَمَنْ لَمْ يَجِدْ فَصِيَامُ ثَلَاثَةِ أَيَّام فِي الْحَجِّ وَسَبْعَة إِذَا رَجَعْتُمْ تِلْكَ عَشَرَةٌ كَامِلَةٌ ذَلِكَ لِمَنْ لَمْ يَكُنْ أَهْلُهُ حَاضِرِي الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ وَاتَّقُوا اللَّهَ وَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ شَدِيدُ الْعِقَابِ (196 )
دنيا مرا به سوى خود مى كشد، خيلى زود شيفته زيبايى هاى آن مى شوم و مرگ را فراموش مى كنم. گاهى مى شود كه تصوّر مى كنم هميشه در اين دنيا خواهم بود و اصلاً مرگ به سراغم نخواهد آمد.غافل از اينكه اگر من مرگ را فراموش كنم، مرگ مرا فراموش نمى كند، دير يا زود بايد آماده سفر آخرت شوم.
خوشا به حال كسى كه از مرگ هيچ هراسى ندارد و مرگ را اين گونه معنا مى كند: سفر زيبايى كه به آغوش مهربانى تو ختم مى شود !
من هم دوست دارم مرگ را زيبا ببينم ! كاش راهى پيدا مى شد؟ كاش مى شد از اين دنيا دل مى كندم، دنيايى كه در بىوفايى، حرف اوّل را مى زند.
كى مى شود كه قلبم پر از محبّت تو بشود و تو را بيش از همه كس دوست داشته باشم. معلوم است كه وقتى تو دوست من باشى، مشتاق هستم تا هرچه زودتر به ديدارت بيايم، آرى، هيچ كس از ديدار دوست خود غمگين نمى شود.

* * *

از من مى خواهى به سفر حجّ بروم، كعبه را زيارت كنم و پروانهوار دور آن طواف كنم.
براى اين سفر قوانينى وضع كرده اى مثلاً بايد قبل از رسيدن به شهر مكّه، لباس احرام به تن كنم. لباس احرام لباسى سفيد رنگ است كه شبيه كفن است، بايد ذكر "لبّيك" بگويم، دعوتت را اجابت كنم و به سويت بيايم.
تو مى دانستى كه من از مرگ مى ترسم، براى همين خواسته اى تا يك بار مرگ را تجربه كنم، لباس احرام كه همان كفن است به تن نمايم، به سوى تو بيايم، از همه دنيا دل بكنم، وقتى لباس احرام به تن دارم و لبّيك گفته ام، ديگر نبايد نگاه به آينه بكنم، نبايد عطر بزنم، بايد از لذّت هاى دنيايى چشم بپوشم، نبايد با همسر خود رابطه اى داشته باشم، نبايد مو و ناخن خود را كوتاه كنم، مى خواهى من در اين سفر از دنيا چشم بپوشم و فقط به تو توجّه كنم و در سفر حج، مرگ را تجربه كنم، اين فلسفه اين سفرِ زيباست.
وقتى من از اين سفر بازمى گردم، ديگر نبايد از مرگ بترسم، زيرا يك بار به اختيار خود مرگ را تجربه كرده ام، از اين دنيا دل كنده ام، از لذّت هاى دنيا چشم پوشى كرده ام، مهمان مهربانى هاى تو شده ام، دور خانه زيبايت طواف كرده ام، به درياى رحمت تو وصل شده ام، ديگر از چه بترسم؟

* * *

سفر حجّ باشكوه ترين عبادتى است كه در دين اسلام وجود دارد، هر سال در ايّام حج، ميليون ها مسلمان از سرتاسر جهان به شهر مكّه مى آيند تا در اين مراسم شركت كنند.
بايد در ماه ذى القَعده يا ذى الحَجّه به سوى مكّه سفر كنم و دو مرحله زير را انجام دهم:
1 - عمره: قبل از رسيدن به مكّه، در مكان هاى مخصوصى كه به آن "ميقات" مى گويند، بايد لباس احرام به تن كنم و سپس به مكّه بروم. وقتى به مكّه رسيدم، دور كعبه طواف كنم (طواف يعنى هفت بار دور كعبه بچرخم) و بعد از آن نماز طواف بخوانم. سپس بين كوه صفا و مروه را هفت بار رفت و آمد كنم. بعد از آن، مقدارى از موى سر خود را كوتاه كنم. اكنون من مى توانم لباس معمولى خود را به تن كنم.[109]
2 - حج: بايد در شهر مكّه بمانم تا روز نهم ذى الحجّه كه روز عرفه است فرا رسد. آن روز بايد از شهر مكّه خارج شوم و به سرزمين عرفات بروم.
اين اعمال مثل امتحانى است كه سه مرحله دارد، من بايد سه مرحله را پشت سر بگذارم:
مرحله اوّل: سرزمين عرفات.
مرحله دوم: سرزمين مشعر.
مرحله سوم: سرزمين منا.
وقتى اين مراحل را انجام دادم، بار ديگر به مكّه باز خواهم گشت. از مكّه كه بيرون مى روم وقتى 6 كيلومتر راه آمدم، به سرزمين منا مى رسم، امّا از آن عبور مى كنم، سپس حدود 500 متر راه مى روم كه به ابتداى سرزمين مشعر مى رسم. بايد از مشعر هم عبور كنم، وقتى از سرزمين مشعر بيرون آمدم بايد 4 كيلومتر ديگر بروم تا به سرزمين عرفات برسم. براى اعمال حجّ بايد به اين ترتيب عمل كنم: اعمال عرفات، اعمال مشعر، اعمال منا، اعمال مكّه. (ولى وقتى من از مكّه خارج مى شوم موقعيّت جغرافيايى اين سه منطقه به اين صورت است: منا، مشعر، عرفات. مهم اين است كه من بايد خود را به عرفات برسانم، حدود 21 كيلومتر از مكّه كه دور شدم به عرفات مى رسم).
روز نهم ذى الحجّه (كه همان روز عرفه است) از ظهر تا غروب بايد در عرفات بمانم. به راستى عرفات كجاست؟ همان جايى كه جبرئيل، آدم(عليه السلام)را به آنجا برد و به او گفت كه در آنجا به گناه خود اعتراف كن ! آرى، آنجا جايى است كه گناهان بزرگ انسان بخشيده مى شود. شنيده ام كه همه پيامبران بزرگ اعمال حجّ را انجام داده اند.
راستى چرا بايد از شهر مكّه خارج شوم و به عرفات بروم؟ من بايد از اين شهر بيرون بروم و اعمالى را انجام دهم تا روح من از همه آلودگى ها پاك شود و شايستگى بيشترى براى طواف كعبه پيدا كنم.
وقتى آفتاب روز نهم غروب كرد و شب دهم فرا رسيد، بعد از آن بايد به مرحله دوم كه همان مشعر است بروم و شب را آنجا بمانم. آن شب با تو مناجات مى كنم. آن شب، شب شگفت انگيزى است، اين سرزمين، صحراى محشر و روز قيامت را به ياد من مى اندازد، همه مردم با لباس هاى سفيد به اينجا آمده اند.
وقتى صبح روز دهم ذى الحجّه (كه همان روز عيد قربان است) فرا رسيد، بايد به سرزمين "مِنا" بروم. به راستى چرا آنجا را سرزمين منا مى گويند؟ منا به معناى آرزوست. وقتى آدم(عليه السلام)به آن سرزمين رسيد، جبرئيل به او گفت: "اى آدم ! هر چه مى خواهى آرزو كن". آرى، در اين سرزمين آرزوهاى من برآورده مى شود.
در منا ابتدا به "جمرات" مى روم، آنجا به صورت نمادين شيطان را سنگ مى زنم، شنيده ام كه ابراهيم(عليه السلام)در خواب ديد كه بايد پسر خود را در راه خدا قربانى كند، او اسماعيل را همراه گرفت تا به قربانگاه برود، وقتى به اين مكان رسيدند شيطان به صورت انسانى ظاهر شد و نزد اسماعيل رفت و خواست او را وسوسه كند، ابراهيم به اسماعيل دستور داد تا او را سنگ بزند، براى همين همه حاجيان وقتى به منا مى آيند اوّل به جايگاه شيطان سنگ مى زنند.
بعد از آن بايد به قربانگاه بروم و گوسفندى را قربانى كنم همانگونه كه ابراهيم(عليه السلام)به جاى اسماعيل، گوسفندى را قربانى كرد، ابراهيم(عليه السلام)از اين امتحان بزرگ سربلند بيرون آمد و براى همين ياد و خاطره او براى هميشه زنده خواهد ماند.
سپس موى سرم را مى تراشم (اگر زنى به سفر حجّ برود بايد مقدار كمى از موى سر خود را كوتاه كند).
شبِ يازدهم و دوازدهم را در سرزمين منا مى مانم و روز يازدهم و دوازدهم نيز براى سنگ زدن به شيطان اقدام مى كنم.
بعد از ظهر روز دوازدهم به شهر مكّه بازمى گردم و بار ديگر طواف كعبه را انجام مى دهم و نماز آن را مى خوانم و سعى صفا و مروه را انجام مى دهم. در پايان بايد طواف نساء را انجام دهم و نماز آن را بخوانم.
اين مجموعه اعمالى است كه بايد در اين سفر انجام دهم و آن وقت است كه من "حاجى" شده ام.

* * *

مسلمانان بايد در عمر خود يك بار، اعمال حجّ و عمره را انجام دهند و در آن كوتاهى نكنند زيرا حج، پرچم و شعار اسلام است.
وقتى من لباس احرام پوشيدم و لبّيك گفتم، واجب است همه اعمال را انجام دهم و تا زمانى كه اعمال واجب را انجام نداده ام، نمى توانم لباس معمولى به تن كنم، عطر بزنم، در آينه نگاه كنم و...
"ميقات" همان جايى است كه بايد لباس احرام به تن كنم و ذكر لبّيك را بگويم. بين ميقات تا مكّه، صدها كيلومتر راه است، اگر در ميان راه بيمار شوم يا دشمنى مانع شود بايد گوسفندى را قربانى نمايم. بعد از اين قربانى، مى توانم از لباس احرام بيرون بيايم.
تا زمانى كه در لباس احرام هستم، حقّ ندارم موى سر خود را كوتاه كنم، اگر به علّت بيمارى، مجبور بودم، مى توانم اين كار را انجام دهم به شرط اينكه سه روز روزه بگيرم يا به شش فقير غذا بدهم يا گوسفندى را قربانى كنم.
اگر محلّ زندگى شخصى تا شهر مكّه بيش از 86 كيلومتر باشد، بايد اعمال حجّ را به صورتى كه در بالا ذكر شد انجام دهد و در روز عيد قربان در سرزمين منا، گوسفندى را قربانى كند (به اين حج، اصطلاحاً حجّ تمتّع مى گويند).[110]
اگر به دليل نبودن حيوان براى قربانى يا نداشتن پول براى خريد آن، نتوانست قربانى كند، وظيفه او چيست؟
دين اسلام بن بست ندارد، براى آنان راه حلّى بيان شده است. كافى است آنان روز هفتم و هشتم و نهم ذى الحجه را روزه بگيرند و وقتى به شهر خود بازگشتند هفت روز ديگر هم روزه بگيرند. در واقع ده روز روزه، جايگزين قربانى كردن است.
مسلمانان بايد قوانين حجّ را با دقّت عمل نمايند و باور داشته باشند كه اين احكام در شكل گيرى حجّ ابراهيمى و رشد و كمال معنوى آن ها بسيار مؤثّر است.

* * *