قَالَ ادْخُلُوا فِي أُمَم قَدْ خَلَتْ مِنْ قَبْلِكُمْ مِنَ الْجِنِّ وَالاِْنْسِ فِي النَّارِ كُلَّمَا دَخَلَتْ أُمَّةٌ لَعَنَتْ أُخْتَهَا حَتَّى إِذَا ادَّارَكُوا فِيهَا جَمِيعًا قَالَتْ أُخْرَاهُمْ لاُِولَاهُمْ رَبَّنَا هَؤُلَاءِ أَضَلُّونَا فَآَتِهِمْ عَذَابًا ضِعْفًا مِنَ النَّارِ قَالَ لِكُلّ ضِعْفٌ وَلَكِنْ لَا تَعْلَمُونَ (38 ) وَقَالَتْ أُولَاهُمْ لاُِخْرَاهُمْ فَمَا كَانَ لَكُمْ عَلَيْنَا مِنْ فَضْل فَذُوقُوا الْعَذَابَ بِمَا كُنْتُمْ تَكْسِبُونَ (39 )
تو در روز قيامت به كافران مى گويى: پيش از شما نيز گروه هايى از انسان و جن به من كفر ورزيدند و پيامبران مرا دروغگو شمردند، اكنون همگى با هم وارد جهنّم شويد.
وقتى آنان وارد آتش جهنّم مى شوند، هر گروه، گروه ديگر را لعنت مى كند تا زمانى كه همه با ذلّت در دوزخ جاى مى گيرند.
اهل آتش به دو گروه تقسيم مى شوند: رهبران باطل و پيروان آنان. كسانى كه از رهبران باطل پيروى كردند چنين مى گويند: "بارخدايا ! اين ها بودند كه ما را به گمراهى كشاندند، از تو مى خواهيم كه عذاب آنان را دو برابر كنى". تو در جواب آنان چنين مى گويى: "عذاب هر كدام از شما، دو برابر است ولى شما اندازه و سختى عذاب ديگران را نمى دانيد".
كسانى كه از رهبران باطل پيروى كرده اند، از تو مى خواهند كه عذاب رهبران آنان را دو برابر كنى، اين دعا و سخن آنان به گوش رهبرانشان مى رسد. رهبران آنان رو به آنان مى كنند و مى گويند: "خيال نكنيد كه شما از ما بهتر هستيد ! ما شما را به گمراهى فرا خوانديم و شما پذيرفتيد، ما گفتيم و شما تأييد كرديد، ما ستم كرديم و شما يارى كرديد، پس ما و شما با هم مساوى هستيم، اين عذاب نتيجه كارهاى خودتان است، اكنون عذاب را بچشيد".
آرى، تو انسان ها را با اختيار آفريدى، راه خوب و بد را نشان آن ها دادى، پيامبران را فرستادى تا مردم را به راه خوب فرا بخوانند، كسانى كه از رهبران باطل پيروى كردند، به اختيار خود اين كار را كردند، آنان اين راه را انتخاب نمودند و نتيجه آن، چيزى جز عذاب نيست.
در آن روز، ميان پيروان و رهبران باطل دشمنى است، در اين دنيا، پيروان مى خواستند جان خود را فداى رهبران خود كنند و رهبران آنان نيز از دوستى و محبّت آنان دم مى زدند، امّا در جهنّم، آنان با هم دشمن مى شوند، پيروان براى رهبران خود تقاضاى عذاب بيشتر مى كنند و رهبران هم از عذابى كه پيروانشان مى بينند، شادى مى كنند.

* * *

آن روز عذاب رهبران باطل، دو برابر است، آنان به دو گناه عذاب مى شوند:
1 - گناه كفر خودشان.
2 - گناه گمراه كردن ديگران.
امّا كسانى كه از آن رهبران باطل پيروى كردند نيز دو عذاب خواهند داشت:
1 - گناه كفر خودشان.
2 - گناه پيروى كردن از رهبران باطل.
اگر آنان از رهبران خود حمايت نمى كردند، رهبران آنان قدرتى نداشتند، همه قدرت و نفوذ رهبران آنان، به سبب پيروى كوركورانه آنان بود.

* * *